donderdag 21 maart 2013

Apartheidsmusiek in die Antwerpse Lotto Arena

Het is een jaarlijks terugkerend item in het nieuws: het Vlaams Nationaal Zangfeest. Een activiteit van de Vlaamsgezinde zuil en op zich een vrij onschuldige activiteit. Jaarlijks zakken zo’n 5 000 mensen af naar de Lotto Arena in Antwerpen[i] om daar samen Nederlandstalige liedjes te zingen. De naam alleen al suggereert ook een politieke agenda, de Vlaamse verzuchtingen komen dan ook steeds aan bod, op zich nog steeds niets mis mee.



Elke editie wordt ook afgesloten met het volkslied van Vlaanderen, Nederland en Zuid-Afrika: Het Wilhelmus, De Vlaamse Leeuw en Nkosi Sikelel' iAfrika… Ok, dat laatste klopt niet, het huidige Zuid-Afrikaanse volkslied wordt niet gezongen. Elk jaar, wordt Die Stem van Suid-Afrika gezongen[ii], het volkslied van tijdens de apartheidsjaren:


Uit die blou van onse hemel, uit die diepte van ons see,
Oor ons ewige gebergtes waar die kranse antwoord gee.
Deur ons ver-verlate vlaktes met die kreun van ossewa —
Ruis die stem van ons geliefde, van ons land Suid-Afrika.

Ons sal antwoord op jou roepstem, ons sal offer wat jy vra:
Ons sal lewe, ons sal sterwe - ons vir jou, Suid-Afrika.[iii]

Opnieuw, op zich niets mis met de tekst, heel vaderlandslievend zoals een volkslied zou moeten zijn en het verwijst op geen enkele manier naar de waarden van het apartheidsregime. Maar met de tekst van het huidige Noord-Koreaanse Volkslied is op zich ook niets mis, maar geen kat die er aan zou denken om het te zingen… en maar goed ook. Andere algemeen aanvaarde volksliederen bezitten daarentegen soms heel bedenkelijke teksten (denk maar aan La Marseillaise dat begint met: Hoort ge in de velden het loeien van die vreselijke soldaten? Zij naderen tot in uw armen om uw zonen en echtgenoten te kelen[iv]). Een volkslied draait dus duidelijk niet enkel om de tekst die er in staat, maar ook om de reputatie van het land dat het bezingt.

Vanzelfsprekend heeft een nationaal volkslied in het Afrikaans een belangrijkere ideologische invloed dan een volkslied in het Koreaans voor de Vlaamse beweging. De linguïstische nabijheid van het Nederlands en het Afrikaans zorgt voor een natuurlijke band tussen de twee taalgroepen. Volgens de huidige voorzitter van het Algemeen Nederlands Zangverbond (ANZ), de organisatie achter het Vlaams Nationaal Zangfeest, is de aanwezigheid van Die Stem van Suid-Afrika in het repertoire ‘niet meer of minder dan de uiting van een taal-culturele verbondenheid met de Afrikaners’[v]. Daarnaast zou men kunnen zeggen dat het zingen van Die Stem nog steeds aanvaardbaar is, aangezien het in de geest van Mandela’s vergevingspolitiek nooit verworpen is geweest, maar verwerkt werd in het huidige volkslied Nkosi Sikelel' iAfrika, een volkslied in vijf talen: Xhosa, Zulu, Sesotho, Afrikaans en Engels. Maar waarom dan nog Die Stem zingen in de naam van culturele verbondenheid? De Afrikaners zijn vandaag de dag volwaardige burgers in de multiraciale Zuid-Afrikaanse samenleving, hun volkslied is dan ook Nkosi Sikelel’ iAfrika … niet Die Stem van Suid-Afrika. De enige Afrikaners die je vandaag Die Stem hoort zingen zijn de volgende:



Eugène Terre'Blanche
Dit zijn aanhangers van de Afrikaner Weerstandsbeweging die twee jaar geleden op de begrafenis van hun vermoorde leider Eugène Terre’Blanche Die Stem als hulde zongen. Terre'Blanche was een verwerpelijke man die tot de dag van zijn dood fanatiek het apartheidsbeleid en de suprematie van de Afrikaners over de zwarten bleef verdedigen. De gemiddelde Afrikaner krijgt rillingen over zijn rug van zulke beelden. Die Stem van Suid-Afrika maakt vandaag geen deel meer uit van de Afrikaner cultuur, Afrikaners leven vandaag welwillend in een multiraciale samenleving, en zingen over deze samenleving in vijf talen.

(Nkosi Sikelel’ iAfrika gezongen voor een Rugby wedstrijd in 2011. Rugby is een sport die overwegend geliefd is onder de Afrikaner bevolking)

Die Stem van Suid-Afrika heeft dus maar weinig meer te maken met de Afrikaners van vandaag. Waarom kiest het Vlaams Nationaal Zangfeest er dan toch nog steeds elk jaar voor om dit lied te zingen? Dit is niet het lied van het multiraciale Zuid-Afrika van vandaag, het bezingt het Zuid-Afrika onder het apartheidsregime. Het bezingt een land waar een kleine minderheid de meerderheid onderdrukte, waar de staat erkende dat er tweederangsburgers waren, waar de wet niet gelijk gold voor iedereen en waar dit alles werd verkocht als de wil van god. Het is ook pijnlijk dat de Vlaamse beweging zo’n lied zingt terwijl vanuit hun rangen we ook vaak klachten horen over de “Belgische Apartheidsstaat”[vi]. Langs de andere kant komen er soms uit dezelfde rangen soms zulke uitspraken:


Dat was ex-Vlaams Belang voorzitter Bruno Valkenier. Pittig detail: Bruno Valkeniers was ooit voorzitter van het ANZ, de organisatie achter het Vlaams Nationaal Zangfeest[vii]. Een andere link tussen het apartheidsregime en de Vlaamse beweging  was het bestaan van de Protea lobbygroep die na 1994 een stille dood stierf. Deze lobbygroep werd één van ’s werelds belangrijkste pro-apartheid lobby groepen en kende een sterke verankering in de Vlaamse beweging. De oom van Bruno Valkeniers, Jef Valkeniers (Volksunie/VLD) was stichtend lid, net zoals Karel Dillen (Vlaams Blok), Wim Jorissen (Volksunie) en Bob Maes (Vlaams Militante Orde/Volksunie/N-VA)[viii].

Foto van ANZ website

Het is duidelijk dat de Vlaamse beweging en apartheid een moeilijke relatie hebben. Langs de ene kant voelen deze Vlamingen zich gevangen in een apartheidssysteem, langs de andere kant kennen hun voorgangers soms nauwe banden met bepleiters van het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime. De huidige Vlaamse beweging beschuldigen van pro-apartheidssentimenten zou echter incorrect zijn. Meer zelfs, de huidige pro-apartheidslobby is zonder twijfel slechts een heel kleine en marginale groep (als ze al bestaat) binnen de Vlaamse beweging. Het zou daarom ook een onjuiste conclusie zijn om het Vlaams Nationaal Zangfeest te bestempelen met een verborgen apartheidsagenda. Maar waarom zingen 5 000 mensen dan nog steeds elk jaar uit volle borst Die Stem van Suid-Afrika? Ik zou het niet weten. Misschien omdat he zo’n mooie tekst is? Maar zoals gezegd bezingt een volkslied veel meer dan enkel de woorden waaruit het bestaat. Trouwens, waarom dan niet het Surinaamse volkslied zingen? Dat is ook best mooi. Wordt het dan eerder jaarlijks gezongen om de culturele verbondenheid te benadrukken? Maar geen doordeweekse Afrikaner zou het echter in zijn hoofd halen om het zelf maar te mompelen. Het is een lied verbonden aan een heel donkere pagina in de Afrikaner geschiedenis, en hoewel het lied zeker niet wordt verdoemd, wordt het hier niet meer gezongen. Als de Vlaamse beweging zich dan toch cultureel wil verbinden met de Afrikaners doe het dan met liedjes die vandaag door Afrikaners worden gezongen. Mijn voorstel: Cooler as Ekke van Jack Parrow, want laten we eerlijk zijn: we zouden allemaal geld betalen om “Jy dink jy is cooler as ekke, want jy het ‘n tattoo van ‘n slang op jou tette” te horen uit de mond van de mensen op onderstaande foto[ix].



Voor ik vertrok las ik “Verhalen van een Vervelling” door Bart Pennewaert, een Belgische diplomaat die in Pretoria verbleef. Een heel goed boek, zeker als je als Belg naar Zuid-Afrika verhuist, daarnaas geeft het ook een mooi overzicht van de Zuid-Afrikaanse geschiedenis. In het boek beschreef hij onder andere het verhaal van een Namibische kennis (Namibië ooit onderdeel van Zuid-Afrika, met ook een apartheidsverleden) die ooit een tijd lang in een gastgezin in Vlaanderen had gewoond. Het gastgezin was vrij Vlaamsgezind en namen hem mee naar het Vlaams Nationaal Zangfeest. Tegen het einde van het spektakel moest hij echter naar buiten gaan, hij vond het ongelofelijk dat het oude Zuid-Afrikaanse volkslied werd gezongen.


[i] Voor 2009 werd het in het Sportpaleis georganiseerd, maar men diende te verhuizen door het dalende aantal deelnemers.
[ii] Zie het programma van het Nationale Zangfeest: 
[iii] Dit is niet het volledige lied, slechts het gedeelte dat meestal wordt gezongen.
[iv] Een ander voorbeeld zou de Vlaamse Leeuw kunnen zijn waar het laatste vers nogal bedenkelijk is. Maar deze wordt zelden of nooit gezongen, dus misschien zou dat geen eerlijk voorbeeld zijn:
Het wraaksein is gegeven, hij [de Vlaamse Leeuw] is hun tergen moe;
Met vuur in 't oog, met woede springt hij den vijand toe.
Hij scheurt, vernielt, verplettert, bedekt met bloed en slijk
En zegepralend grijnst hij op 's vijands trillend lijk.
Zij zullen hem niet temmen, zolang een Vlaming leeft,
Zolang de Leeuw kan klauwen, zolang hij tanden heeft.
Zolang de Leeuw kan klauwen, zolang hij tanden heeft.
[vii] Als reactie op dit filmpje zei hij ook dit nog: “Ik had natuurlijk ook kunnen liegen, maar daar ben ik de man niet naar. Wie graaft in mijn verleden, zal ontdekken dat ik als student, ten tijde van de apartheid, altijd een voorstander geweest ben van Zuid-Afrika. Het systeem van de gescheiden ontwikkeling (een wettelijk geregelde aparte behandeling van de blanke en de zwarte Zuid-Afrikanen, red.) leek mij in die contreien het meest geschikte. Als je toentertijd Zuid-Afrika vergeleek met de andere Afrikaanse staten, kan je me moeilijk ongelijk geven.” Bron

Gepost door op

1 opmerking:

Abonneren op: Reacties posten (Atom)